آیه 109 سوره مائده
| <<108 | آیه 109 سوره مائده | 110>> | |||||||||||||||
| |||||||||||||||||
محتویات
ترجمه های فارسی
روزی که خدا همه پیغمبران را جمع گرداند و آن گاه گوید: چگونه امت از دعوت شما اجابت کردند؟ گویند: ما نمی‌دانیم، تویی که به باطن همه کاملاً دانایی.
[از] روزی [پروا کنید] که خدا پیامبران را جمع می کند، و [به آنان] می فرماید: [در برابر دعوتتان به اجرای دستورهای خدا] چه پاسخی به شما داده شد؟ گویند: ما را [در برابرِ دانشِ تو] هیچ دانشی نیست؛ یقیناً تویی که به نهان ها بسیار دانایی.
[ياد كن] روزى را كه خدا پيامبران را گرد مى‌آورد؛ پس مى‌فرمايد: «چه پاسخى به شما داده شد؟» مى‌گويند: «ما را هيچ دانشى نيست. تويى كه داناى رازهاى نهانى.»
روزى كه خدا پيامبران را گرد آورد و بپرسد كه دعوت شما را چگونه پاسخ دادند؟ گويند: ما را هيچ دانشى نيست، كه دانا به غيب تو هستى.
(از) روزی (بترسید) که خداوند، پیامبران را جمع می‌کند، و به آنها می‌گوید: «(در برابر دعوت شما،) چه پاسخی به شما داده شد؟»، می‌گویند: «ما چیزی نمی‌دانیم؛ تو خود، از همه اسرار نهان آگاهی.»
ترجمه های انگلیسی(English translations)
معانی کلمات آیه
اجبتم: اجابت شديد. از شما قبول كردند.
علام الغيوب: علام: بسيار دانا. غيب: نهان. غيوب: نهانها.
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
يَوْمَ يَجْمَعُ اللَّهُ الرُّسُلَ فَيَقُولُ ما ذا أُجِبْتُمْ قالُوا لا عِلْمَ لَنا إِنَّكَ أَنْتَ عَلَّامُ الْغُيُوبِ «109»
روزى (فرا رسد) كه خداوند، پيامبران را گرد آورد پس بگويد: به دعوت شما چه پاسخى داده شد؟ گويند: ما علمى (به حقيقت امر) نداريم، همانا داناى غيب‌ها تويى تو.
نکته ها
امام باقر عليه السلام در باره‌ى تأويل اين آيه فرمود: پرسش خداوند از پيامبران، پرسش درباره‌ى اوصياى آنهاست كه جانشين انبيا بودند، رسولان الهى نيز پاسخ مى‌دهند: ما درباره آنچه پس از ما درباره‌ى اوصياى ما كردند، خبر نداريم. «1»
علم حقيقى از آنِ خداست و هر كه علمى دارد از او دارد، همان گونه كه غيب را تنها او مى‌داند و علم آن را به هر كس بخواهد مى‌دهد.
پیام ها
1- در قيامت از انبيا سؤال مى‌شود كه رفتار مردم نسبت به آنان چگونه بوده است. «ما ذا أُجِبْتُمْ»
2- علم انبيا نسبت به علم الهى هيچ است. «لا عِلْمَ لَنا»
«1». كافى، ج 8، 338.
تفسير نور(10جلدى)، ج2، ص: 392
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
يَوْمَ يَجْمَعُ اللَّهُ الرُّسُلَ فَيَقُولُ ما ذا أُجِبْتُمْ قالُوا لا عِلْمَ لَنا إِنَّكَ أَنْتَ عَلاَّمُ الْغُيُوبِ (109)
يَوْمَ يَجْمَعُ اللَّهُ الرُّسُلَ: روزى كه جمع فرمايد ذات ذو الجلال خدا، پيغمبران را، يا بترسيد از آن روز، يا بشنويد خبر آن روز، يا متذكر شويد روزى را كه جمع فرمايد حق تعالى پيغمبران خود را فَيَقُولُ ما ذا أُجِبْتُمْ: پس مى‌فرمايد مر ايشان را كه اى انبياء به چه چيز اجابت كرده شديد، يعنى در وقتى كه شما قوم خود را به توحيد دعوت كرديد، ايشان به چه چيز اجابت كردند و جواب دادند.
اين سؤال براى اداى شهادت انبياء است بر قوم، و يا براى توبيخ و خجالت قوم قالُوا لا عِلْمَ لَنا: گويند پيغمبران: هيچ علمى نيست ما را مگر آنكه علم تو محيط است به آن و آن را بهتر از ما مى‌دانى إِنَّكَ أَنْتَ عَلَّامُ الْغُيُوبِ:
بدرستى كه توئى عالم به غيوب و نهانيها.
بيان- تفسير آيه را وجوهى است: 1- مى‌دانى چه اجابت كردند بر زبان و ظاهر و چه در دل پنهان داشتند. 2- ما را به باطن احوال ايشان كه ثواب و عقاب بر آن مترتب شود علمى نيست. 3- مى‌دانى چه چيز را اجابت كردند و چه را منكر شدند. در اين تشكى شكايت است از آنها و رد امر به علم الهى به آنچه رنج كشيدند از ايشان. 4- هيچ علمى نيست ما را در جنب علم تو، چه
تفسير اثنا عشرى، ج3، ص: 199
علم ما قياس بر علم تو، عدم محض است. 5- علمى نيست ما را به آنچه احداث كردند بعد از ما و حكم مر خاتمه عمل را باشد.
تنبيه- آيه شريفه دلالت دارد بر اثبات معاد و حشر و نشر، چه وقتى انبيا محشور شوند براى پرستش از حال امت، ساير مردم هم البته مبعوث خواهند شد، زيرا بعضى اطاعت رسل نمايند و جماعتى مخالفت كنند و خداى تعالى مطيع را وعده ثواب، و عاصى را وعيد عقاب فرموده، و چون ثواب و عقاب موعود در دنيا نيست، پس بايد روز حشر و معادى باشد كه اجر صالح و زجر طالح محقق گردد؛ و الّا بعث انبياء لغو، و نيز تساوى مطيع و عاصى، بعلاوه كذب بر خدا لازم آيد؛ و اين هر سه قبيح، و ذات ذو الجلال از قبايح منزه و مبرى باشد، لذا معاد و روز قيامت ثابت و محقق خواهد بود.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
يَوْمَ يَجْمَعُ اللَّهُ الرُّسُلَ فَيَقُولُ ما ذا أُجِبْتُمْ قالُوا لا عِلْمَ لَنا إِنَّكَ أَنْتَ عَلاَّمُ الْغُيُوبِ (109)
ترجمه
روز كه جمع ميكند خدا پيغمبران را پس مى‌گويد بچه چيز اجابت شديد گويند نيست دانشى براى ما همانا توئى داناى نهانيها.
جلد 2 صفحه 286
تفسير
ظرف متعلق بعامل مقدّر است كه اذكر باشد يعنى ياد كن اى پيغمبر روزى را كه جمع مينمايد خداوند در آنروز كه روز قيامت است انبياء عظام را و از آنها سؤال مى‌فرمايد كه امّت‌هاى شما بچه اندازه اجابت دعوت شما را نمودند در اصول دين و فروع آن و آنها در جواب عرض مينمايند علم ما رشحه است از رشحات علم تو بلكه علم ما در جنب علم حضرتت لا علم است و علم غيب اختصاص بمقام مقدس تو دارد و توئى عالم بسرائر و خفاياى امور و ما و امّتهامان حاضريم در پيشگاه تو براى آنچه در باره ما حكم فرمائى از عفو و انتقام و از براى اين سؤال و جواب بنظر حقير فوائد بسيارى است كه ذكرش موجب تطويل است و ما در اين مقام بذكر چند فائده اكتفا مينمائيم اول آنكه مردم بدانند اجابت دعوت انبياء اجابت خدا است و هر قدر بيشتر در امتثال اوامر انبيا بكوشند بيشتر مقرب درگاه الهى ميشوند دوم آنكه امّتها بدانند هر قدر بيشتر در مقام اطاعت برآيند موجب مباهات و افتخار انبياء آنها است در پيشگاه الهى و هر قدر بيشتر معصيت نمايند موجب افسردگى خاطر آنها و مسئوليتشان خواهد بود سوم آنكه مردم بدانند كه خداوند علام الغيوب است و از باطن و سرائر و ضمائر مردم خبر دارد اگر داراى حسن ظاهر هستند داراى حسن باطن هم باشند و بدانند كه انبياء عظام اگر چه مأمور بظاهرند ولى خداوند ناظر بباطن است چهارم آنكه مردم بدانند خداوند بقدرى اهتمام بحفظ اوامرش دارد كه انبياء عظام را با آنكه معصومند مسئول و مورد ملامت بر اعمال امتهاشان قرار مى‌دهد و آنها از جواب عاجز ميشوند و احاله بعلم نامتناهى مينمايند و تسليم آمر مطلق مى‌گردند پنجم آنكه مردم بدانند روز قيامت روزى است كه تمام انبياء با اممشان در پيشگاه الهى حاضرند و مطيعان در آنروز نزد خدا مقرب و نزد پيغمبرهاشان مفتخر و پيش ساير امم سر افرازند و بر عكس عاصيان در نزد خدا مقصر و در نزد انبياشان سرشكسته و پيش ساير امم شرمسارند و از ابن عباس روايت شده كه اين در يكى از مواقف قيامت است كه در آن موقف هيچ پيغمبر مرسل و ملك مقربى نيست مگر آنكه فرياد و انفسا ميزند و دلها از شدت هول از جا كنده ميشود و انبيا در جواب فرو مى‌مانند و احاله بعلم الهى مينمايد و از اين موقف كه گذشتند اطمينان قلبى بر ايشان روى مى‌دهد و شهادت خودشان را در باره امتهاشان ادا مينمايند و در كافى و قمى از حضرت باقر (ع) نقل نموده كه سؤال ميشود از اجابت امتها راجع باوصيائيكه پيغمبران آنها را بعد
جلد 2 صفحه 287
از خودشان تعيين نموده‌اند و پيغمبران جواب مى‌دهند ما در دنيا نبوديم تو ميدانى امتها بعد از ما با آنها چه نوع سلوك نمودند و بنظر حقير اين يكى از مصاديق واضحه اجابت است كه براى تذكر اهل خلاف ذكر فرموده‌اند و منافى با عموم آيه نيست و اللّه اعلم ..
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
يَوم‌َ يَجمَع‌ُ اللّهُ الرُّسُلَ فَيَقُولُ ما ذا أُجِبتُم قالُوا لا عِلمَ لَنا إِنَّكَ أَنتَ عَلاّم‌ُ الغُيُوب‌ِ (109)
روزي که خداوند انبياء را جمع ميفرمايد پس بآنها ميگويد که امتهاي شما چه نحوه اجابت كردند فرمايشات شما را عرض ميكنند پروردگارا ما نميدانيم محققا تو علام الغيوب هستي.
يَوم‌َ يَجمَع‌ُ اللّهُ الرُّسُلَ كلمه يوم منصوب است مفعول فعل مقدر در مقام تهديد يعني بترسيد روزي را که خدا اولا از انبياء سؤال ميفرمايد يعني همچه روزي در پيش داريد و اضافه شده بجمله يجمع اللّه الرسل بتأويل مصدر يعني روز اجتماع انبياء و تعبير برسل فرموده نه بانبياء براي اينست که نبي اگر مأمور بتبليغ و رسالت نباشد امتي ندارد که او را اجابت كنند يا نكنند اينکه خصيصه رسل است فَيَقُولُ ما ذا أُجِبتُم استفهام تقريري است قالُوا لا عِلمَ لَنا.
(اشكال عويص)
از اخبار بسيار در موارد مختلفه استفاده ميشود بلكه از بعض آيات که پيغمبر اكرم صلّي اللّه عليه و آله و سلّم عالم بود بآنچه بعد از رحلت آن سرور از امت صادر ميشود و خبر ميداد از واردات بر اهل بيت از شهادت امير المؤمنين و مصائب زهرا و حسنين عليهم السلام حتي از اسيري اهل بيت و مصائب ائمه طاهرين (ع) و قضاياي آخر الزمان و سلطنت بني اميه و بني العباس بلكه در دعاي ندبه
علمته علم ما کان و ما يکون الي انقضاء خلقه
بلكه در آيات شريفه فَكَيف‌َ إِذا جِئنا مِن كُل‌ِّ أُمَّةٍ بِشَهِيدٍ وَ جِئنا بِك‌َ عَلي هؤُلاءِ شَهِيداً نساء آيه 41 وَ قال‌َ الرَّسُول‌ُ يا رَب‌ِّ إِن‌َّ قَومِي اتَّخَذُوا هذَا القُرآن‌َ مَهجُوراً فرقان آيه 30، و غير اينها و با تسلم اينکه چه نحو ميتوان جمع كرد با اينکه جمله لا علم لنا.
جلد 6 - صفحه 494
(جواب)
اما مفسرين عامه که بكلي اينکه اخبار را منكرند و صريحا ميگويند که انبياء و ائمه علم باين قضايا ندارند و تعجب اينست که بعض خاصه هم متابعت آنها كرده اشكالي بر آنها نيست و بر طبق ظاهر همين آيه تفسير ميكنند و اما كساني که معتقد باين اخبار هستند بلكه ميتوان گفت که تواتر معنوي دارد جوابهايي داده‌اند مثل اينكه روز قيامت از شدت دهشت آن روز علم آنها زائل ميشود يا آنكه بمقتضاي لوح محو و اثبات علم بخصوصيات ندارند يا اينكه اينکه از شئون علم بغيب است که مختص بخدا است و تمام اينکه جوابها تسليم اشكال است.
و تحقيق در جواب اينست که اينکه جمله از كمال ادب است در پيشگاه احديت که ذات مقدس تو احاطه بجميع عوالم دارد و علم تو ذاتي است و ما هر چه بدانيم از افاضه تو است و نسبت علم ما با علم تو هيچ است در مقابل همه چيز و جهل است در مقابل علم، تو از همه ما بهتر ميداني و ما كيستيم که در مقابل تو اظهار علم كنيم و بر تو چيزي پوشيده نيست که ما كشف كنيم إِنَّكَ أَنتَ عَلّامُ الغُيُوب‌ِ و از شواهد مهم بر اينکه دعوي تعبير بعلام الغيوب با سه تأكيد: جمله اسميه، ان مؤكده، كلمه انت بعد از كلمه انك که در مقابل همچه علمي ما كيستيم اظهار علم كنيم هذا ما عندنا و اللّه العالم بحقائق الامور.
و در بعض اخبار در ذيل اينکه آيه تفسير شده بآنچه با اوصياء انبياء رفتار كردند و لكن ما مكرر گفته‌ايم که اخبار وارده در تفسير آيات بيان مصداق اهم است منافي با عموم آيه ندارد.
495
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 109)
این آیه در حقیقت مکملی برای آیات قبل است، زیرا در ذیل آیات گذشته که مربوط به مسأله شهادت حق و باطل بود دستور به تقوا و ترس از مخالفت فرمان خدا داده شده، در این آیه می گوید: «از آن روز بترسید که خداوند پیامبران را جمع می کند و از آنها در باره رسالت و مأموریتشان سؤال می کند و می گوید مردم در برابر دعوت شما چه پاسخی گفتند» (یومَ یجمَعُ اللّهُ الرُّسُلَ فَیقُولُ ما ذا أُجِبتُم).
آنها از خود نفی علم کرده و همه حقایق را موکول به علم پروردگار کرده می گویند: «خداوندا؟ ما علم و دانشی نداریم، تو آگاه بر تمام غیوب و پنهانیها هستی» (قالُوا لا عِلمَ لَنا إِنَّکَ أَنتَ عَلّامُ الغُیوبِ).
و به این ترتیب سر و کار شما با چنین خداوند علام الغیوب و با چنین دادگاهی است، بنابراین در گواهیهای خود مراقب حق و عدالت باشید.
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
تفسیر های فارسی
ترجمه تفسیر المیزان
تفسیر خسروی
تفسیر عاملی
تفسیر جامع
تفسیر های عربی
تفسیر المیزان
تفسیر مجمع البیان
تفسیر نور الثقلین
تفسیر الصافی
تفسیر الکاشف
پانویس
- ↑ تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم